ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΤΟΥ ΝΕΩΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ 1830-2016

Το Διαδίκτυο δεν είναι πάντα η ασφαλής πηγή για αναζήτηση βιογραφικών πληροφοριών των σημαντικών προσώπων, πολύ δε περισσότερο για εκείνα που έδρασαν σε προγενέστερες εποχές. Για τις περισσότερες προσωπικότητες δεν υπάρχουν καν αναφορές, άλλες είναι ελλιπείς, άλλες λανθασμένες και άλλες εντελώς πρόχειρες και υποκειμενικές ή από πρόθεση διαστρεβλωμένες. Η βιογραφική αυτή εγκυκλοπαίδεια αποσκοπεί ακριβώς στην υπεύθυνη ενημέρωση όσων πραγματικά ενδιαφέρονται να έχουν μια σαφή και ξεκάθαρη γνώση για τις προσωπικότητες του νεώτερου Ελληνισμού που εμφανίστηκαν σε διάφορους τομείς της δημόσιας ζωής αφότου συγκροτήθηκε το ελληνικό κράτος, δηλαδή από το 1830 μέχρι τις μέρες μας. Όχι μόνο αδιαμφισβήτητες ιστορικές μορφές, αλλά όλοι οι σημαντικότεροι πολιτικοί, επιστήμονες, πανεπιστημιακοί καθηγητές, συγγραφείς, λογοτέχνες, δημοσιογράφοι, εικαστικοί καλλιτέχνες, μουσικοί και ηθοποιοί, μεγάλοι επιχειρηματίες και οικονομικοί παράγοντες, τραπεζίτες, ανώτερα διοικητικά στελέχη, στρατιωτικοί, ιεράρχες κ.ά.
Κυκλοφόρησε σε πρώτη έκδοση το 2011 και τώρα κυκλοφορεί σε δεύτερη έκδοση από τις Εκδόσεις Historia με διευθυντές σύνταξης τους Δημοσθένη Κούκουνα και Νατάσα Κούκουνα. Περιλαμβάνει σε τέσσερις τόμους τις σημαντικότερες προσωπικότητες που έδρασαν σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής στην Ελλάδα και την Κύπρο: πολιτική, οικονομία, εκκλησία, επιστήμη, παιδεία, γράμματα, τέχνες κ.ά. Περιέχονται σύντομα βιογραφικά σημειώματα, επιλεγμένα με αξιολογικά κριτήρια, για 17.218 πρόσωπα και 5.700 ενδεικτικά φωτογραφικά πορτρέτα. Αποκλειστική κεντρική διάθεση: Βιβλιοπωλείο HISTORIA, Υψηλάντου 5, Κολωνάκι, τηλ. 210 7255962. Για παραγγελίες on-line και αποστολή σε όλο τον κόσμο: 
https://historiabooks.gr/shop/ekdoseis-historia/viografiki-egiklopaideia-tou-neoterou-ellinismou-1830-2016/

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ

ΤΟΥ ΝΕΩΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

1830 - 2016

ΑΡΧΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑΣ
(17.218 λήμματα, 5.700 φωτογραφίες, 2.816 σελίδες, 4 τόμοι, τιμή 280 ευρώ
ISBN 978-618-5227-06-7)

ΒΑΡΒΟΓΛΗΣ ΚΑΙ ΣΩΜΑΡΑΚΗΔΕΣ

Μια θλιβερή αυτοδικία στη μετακατοχική Κρήτη

Ο ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΠΕΤΡΟΣ ΒΑΡΒΟΓΛΗΣ

ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΣΩΜΑΡΑΚΗΔΩΝ

Του Δημοσθένη Κούκουνα*

Ένας δημοσιογράφος του Ηρακλείου με έντονη παρουσία από τα μεσοπολεμικά χρόνια, ο Πέτρος Βάρβογλης, ήταν η αφορμή μιας σειράς τοπικών ολοκαυτωμάτων στα ορεινά χωριά του Ηρακλείου τον Αύγουστο του 1944. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή, ο Βάρβογλης εγκαταστάθηκε στο Ηράκλειο και άρχισε να εργάζεται στην τοπική εφημερίδα Ίδη, που απηχούσε τις απόψεις της Δεξιάς. Παράλληλα ήταν δραστήριο μέλος του Ναυτικού Ομίλου Ηρακλείου και όταν επί Μεταξά δημιουργήθηκε η ΕΟΝ διορίστηκε διευθυντής των τοπικών γραφείων της, συνεχίζοντας πάντοτε να αρθρογραφεί στην εφημερίδα Ίδη, της οποίας είχε γίνει αρχισυντάκτης.

Αξιοσημείωτο είναι ότι το 1938, όταν ο στρατηγός Τσολάκογλου είχε αναλάβει τα καθήκοντα του υπουργού γενικού διοικητή Κρήτης, αμέσως μετά την καταστολή του Κινήματος της Κρήτης, ο Βάρβογλης δημοσίευσε επώνυμα διθυραμικά άρθρα. Με την έναρξη της Κατοχής, ο Βάρβογλης μαζί με τον Μιχαήλ Μαρνελάκη, μέχρι τότε ιδιοκτήτη και διευθυντή της Ίδης, εξέδωσαν από κοινού στο Ηράκλειο τη νέα εφημερίδα Κρητικός Κήρυξ, τη μόνη που εκδιδόταν πλέον και αναμφίβολα απηχούσε τις απόψεις των κατακτητών (στα Χανιά αντίστοιχα εκδιδόταν ο Παρατηρητής). Πολύ σύντομα, ο Μ. Μαρνελάκης αποχώρησε από τη συνιδιοκτησία της νέας εφημερίδας, αφήνοντας την πλήρη κυριότητά της, καθώς και τη διεύθυνσή της βέβαια, στον Π. Βάρβογλη.

Οπωσδήποτε ο Βάρβογλης ήταν γερμανόφιλος, αλλά οι πληροφορίες τον φέρουν να διατηρούσε καλές σχέσεις με τους επώνυμους πολιτικούς και κοινωνικούς παράγοντες του Ηρακλείου, σε διάφορες περιπτώσεις δε είχε παρέμβει ευνοϊκά υπέρ κάποιων που είχαν προβλήματα με τις κατοχικές αρχές. Στην πόλη ζούσε με τον πατέρα του, ενώ ο ίδιος ήταν μνηστευμένος με μια κοπέλα από το χωριό Σάρχος, τη Μαρίκα Σωμαράκη, και συχνά επισκεπτόταν την οικογένειά της φέρνοντας τρόφιμα από την πόλη. Σε μια τέτοια επίσκεψή του, μια ομάδα ανταρτών τού είχε στήσει ενέδρα και τον δολοφόνησε ως γερμανόφιλο και προδότη, ενώ τις επόμενες μέρες παρόμοια τύχη είχε και ο πατέρας της κοπέλας.

Για όσους θα ήθελαν να εμβαθύνουν προσεκτικά στην πραγματική ιστορία της Εθνικής Αντίστασης στην Κρήτη, η δολοφονία του δημοσιογράφου Βάρβογλη στο Σάρχο έχει καθοριστική σημασία, διότι αποτελεί τη βασική αιτία μιας σειράς τοπικών ολοκαυτωμάτων. Πράγματι, η δολοφονία του άσημου πατέρα Σωμαράκη και του επώνυμου δημοσιογράφου Βάρβογλη αποτέλεσε την αφορμή μιας σειράς γερμανικών αντιποίνων, τόσο στο χωριό Σάρχος όσο και σε άλλα κοντινά χωριά. Βέβαια δεν ήταν η πρώτη δολοφονία γερμανόφιλου σε κρητικό χωριό, αλλά στην προκειμένη περίπτωση η οικογένεια δεν ήταν εκτεθειμένη μόνο με τον μνηστήρα της μιας κόρης. Και η δεύτερη κόρη της οικογένειας, η Χαρίκλεια, διατηρούσε δεσμό με ένα Γερμανό, τον έφεδρο αξιωματικό της γερμανικής προπαγάνδας Χανς Φόιφερ.

Όπως είναι εύκολο να εξηγήσει κανείς, ο τελευταίος αυτός δεν είναι ένα τυχαίο πρόσωπο στο όλο σκηνικό που διαμορφώνεται τους τελευταίους κατοχικούς μήνες στο Ηράκλειο. Είναι ο αρμόδιος Γερμανός αξιωματικός που καθοδηγεί την επιτόπια προπαγάνδα, με αιχμή ασφαλώς τη σειρά των προπαγανδιστικών ομιλιών, στις οποίες ήδη αναφερθήκαμε σε προηγούμενες σελίδες.

Ένας γνωστός τότε Ηρακλειώτης οδοντίατρος με ευρεία κοινωνική απήχηση, ο Ευάγγελος Σταυριανίδης, λίγο μετά τον σκοτωμό του Βάρβογλη ανέλαβε να εκφωνήσει έναν ιδιαίτερο λόγο προς τους κατοίκους του χωριού Σάρχος. Αλλά, όπως φαίνεται, το περιεχόμενο της ομιλίας του Ηρακλειώτη οδοντίατρου δεν πέτυχε τους κατευναστικούς στόχους της γερμανικής προπαγάνδας, αν λάβουμε υπ’ όψιν ότι έπειτα από λίγες μέρες θα δολοφονηθεί ο πατέρας Σωμαράκης. Ακολουθούν αμέσως μετά οι εκτελέσεις των κατοίκων από κάποιους ένοπλες αντάρτες. Ήδη βέβαια τα πράγματα ήταν αγριεμένα από πριν, καθώς αλλεπάλληλα σαμποτάζ διενεργούνταν στην ευρύτερη περιοχή, είχε δε προηγηθεί και η απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε, ενώ έπειτα από δύο μήνες οι κατακτητές αποχώρησαν από την Ελλάδα και από όλη την Κρήτη, πλην των Χανίων. Μόλις απελευθερώθηκε το Ηράκλειο, τα μέλη της οικογένειας Σωμαράκη συνελήφθησαν ομαδικά για δοσιλογισμό. Όχι μόνον οι δύο κοπέλες, αλλά και η μητέρα τους, καθώς και οι δύο νεώτεροι αδελφοί.

Η δίκη έγινε στο δικαστήριο δοσιλόγων Ηρακλείου στις 30 Οκτωβρίου 1945 και η ατμόσφαιρα ήταν απ’ αρχής βαριά σε βάρος των κατηγορουμένων, που τους θεωρούσαν άμεσα υπεύθυνους για τις εκτελέσεις που έγιναν στο χωριό από τους Γερμανούς μετά τη δολοφονία του πατέρα Σωμαράκη και του Βάρβογλη. Όταν ανακοινώθηκε η απόφαση, με την οποία επιβαλλόταν ποινή θανάτου στη Χαρίκλεια, ισόβια στη Μαρίκα, 4½ χρόνια στη μητέρα τους Ελένη, 3 χρόνια στον νεώτερο αδελφό Σταύρο, ενώ αθωωνόταν ο 13ετής Κωστής, οι συγχωριανοί τους θεώρησαν μικρές τις ποινές, εξοργίσθηκαν και επιτέθηκαν στους καταδικασθέντες που τους λίντσαραν φρικτά, ενώ ταυτόχρονα επιτέθηκαν στους χωροφύλακες και τους δικαστές. Τα μέλη της οικογένειας Σωμαράκη τα αποτέλειωσαν με μαχαίρια και άψυχα πλέον τα πέταξαν στον δρόμο από το μπαλκόνι του δικαστηρίου, που τελικά τα περισυνέλεξε ένα δημοτικό αυτοκίνητο για λόγους καθαριότητας.

Ανεξάρτητα από τη βαρβαρότητα του γεγονότος αυτού καθεαυτού, υπάρχουν ερωτηματικά για την ουσιαστική ενοχή των καταδικασθέντων Σωμαράκηδων ως υπαιτίων των ομαδικών εκτελέσεων του Σάρχου. Αλλά ούτως ή άλλως πρόκειται για μια μελανή σελίδα. [Χωρίς καμιά διάθεση εμπλοκής στην ουσία της υπόθεσης, αφού άλλωστε ο πολυσυζητημένος νομικός πολιτισμός μας θεμελιωδώς προνοεί για τις διαδικασίες απονομής της δικαιοσύνης, θα επισημάνουμε απλώς ότι από το κείμενο της κατάθεσης του αυτόμολου Γερμανού αστυνομικού Χάαρ μπορεί κανείς να σχηματίσει μια άποψη επί της εν προκειμένω ενοχής ή μη Σωμαράκη. Υπάρχει όμως και μία άλλη διάσταση, την οποία ο νηφάλιος ερευνητής οφείλει να επισημάνει: Την ημέρα που γινόταν η αυτοδικία σε βάρος της οικογένειας Σωμαράκη, αποσπάσματα από την κατάθεση Χάαρ χρησιμοποιούσε η τοπική αριστερή εφημερίδα του Ηρακλείου, προκειμένου να στοχοποιήσει την αναφερόμενη οικογένεια Μεϊμαράκη, αποκρύπτοντας όμως ταυτόχρονα τα στοιχεία που ήταν υπέρ της οικογένειας Σωμαράκη και μάλιστα επιχαίροντας για την τελική τύχη της].

Ο επίλογος της αυτοδικίας αυτής ήταν αντίστοιχος, όπως άλλωστε δημοσιεύθηκε στις τοπικές εφημερίδες (26.5.1946): «Εκδόθηκε σήμερα η απόφαση του Κακουργιοδικείου Χανίων για τη δίκη των πατριωτών Κοντάκη, Διακοντάκη, Λυγεράκη και Μαγκουσάκη από το Σάρχο που κατηγορούνταν για το λιντσάρισμα της προδοτικής οικογένειας Σωμαράκηδων στο Ηράκλειο. Το δικαστήριο απάλλαξε όλους τους κατηγορούμενους».

* Από το βιβλίο του Δημοσθένη Κούκουνα "Η Κρήτη υπό Κατοχή" (Ariston Books, 2017), που μόλις κυκλοφόρησε και το τρίτο μέρος του αναφέρεται στον δοσιλογισμό της Κρήτης στα χρόνια της Κατοχής με πολλά πρωτοδημοσιευόμενα στοιχεία.

ΩΝΑΣΗΣ: ΤΟ ΠΛΟΥΣΙΟ ΑΡΧΟΝΤΟΕΛΛΗΝΟΠΟΥΛΟ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ...

Ο Αριστοτέλης Ωνάσης με τον πατέρα του στην Αθήνα, λίγο πριν φύγει για την Αργεντινή

Ωνάσης

το πλούσιο αρχοντοελληνόπουλο της Σμύρνης

"Μεγάλωσα πλούσιο αρχοντοελληνόπουλο στην Τουρκία", γράφει μεταξύ άλλων σε πρώτο ενικό ο Αριστοτέλης Ωνάσης στο μοναδικό βιβλίο που έγραψε ποτέ ο ίδιος το 1947 και κυκλοφορεί για πρώτη φορά από τις Εκδόσεις Ariston Books (www.aristonbooks.ch). Και συνεχίζει: "Παιδί ακόμη, απόφοιτος της Ευαγγελικής Σχολής, είχα τις βαλίτσες μου έτοιμες και εγώ για την Οξφόρδη. Τι έγινε τον Σεπτέμβριο του 1922 είναι γνωστό. Μαζί με ενάμισυ εκατομμύριο ψυχές, το ήμισυ της οικογενείας μου επλήρωσε με το αίμα της τον φόρον της εθνικότητος την οποίαν σεις μου αρνείσθε. Και άλλοι μεν απηγχονίσθησαν, άλλοι εκάησαν ζωντανοί και άλλοι ετυφεκίσθησαν. Γιατί; Διότι μέλη της οικογενείας μου έπαιξαν πρωτεύοντα ρόλον στην εθνικήν άμυναν. Εγώ ο ίδιος εφυλακίσθην, ασφαλώς δε θα κατέληγα σε κρεμάλα, εάν δεν εδραπέτευα με την βοήθειαν του Αμερικανού υποπροξένου και αφού γλύτωσα από τις σφαίρες του καταδιώκοντός με περιπόλου, συναποκομίζων σοβαρά ποσά και στοιχεία της εθνικής Μικρασιατικής αμύνης, διά να μοιρασθούν κατ’ αναλογίαν εις τους δικαιούχους, κατεστραμμένους τότε πρόσφυγας εν Ελλάδι που είχαν συνεισφέρει εν Σμύρνη.
Από άρχοντες κατέληξαν να κατοικήσουν τα διαμερίσματα της υπηρεσίας μιας πολυτελούς επαύλεως στην Κηφισιά, και παιδί τότε θυμάμαι που μας έλεγαν ότι ήτο η βίλλα πλουσίου εφοπλιστού με πολλά καράβια, μεταξύ των οποίων και ένα που το λέγανε «Βασιλική», με υποβρυχιακάς και αμφιβίους ιδιότητας. Ο θεμέλιος λίθος της εξελίξεώς του. Αυτό το θρυλικόν πρόσωπον απ’ όσα μας διηγούντο, αντί των σημερινών γιωτ, είχε την περίεργον συνήθειαν να ταξιδεύη, χάριν αναψυχής, μέσα σε φέρετρο. Έχει δώσει και ναυμαχίαν η οποία παρέμεινε γνωστή ως «επιχείρησις Beydut» κατά την οποίαν διά πρώτην φοράν εγένετο χρήσις των σημερινών Depth Charges. Μέναμε λοιπόν με το στόμα ανοικτό προ του δαιμονίου του Έλληνος ναυτίλου.
Εν συνεχεία εγώ τον Δεκέμβριον του 1923 αντί να αντιμετωπίζω τον κοσμήτορα της Οξφόρδης εκλιπαρούσα με δάκρυα τον αδελφόν σας Γεώργη επί του ατμοπλοίου «Ατλαντικός» εν Μπουένος Άυρες να με προσλάβη μούτσο, και αυτό χωρίς να το επιτύχω.
Αυτή η ασήμαντος άρνησις χάραξε το μέλλον μου και ούτω παρέμεινα εις την Χώραν από την οποίαν επρόκειτο να ευεργετηθώ απείρως. Δεν υπάρχει τίποτε το μυστηριώδες, τονίζω δε αυτό διότι δεκάδες κακοηθεστάτων και αθλίων συναδέλφων μού σέρνουν τα πάντα. «Τι έκαμε πριν να μπη στη δουλειά μας; Πώς έπιασε τα πρώτα του χρήματα; Τι μυστήρια μετήλθε και επηγγέλθη;» Ε, λοιπόν απαντώ: Σημαίνων έμπορος ήτο ο πατήρ μου. Παρά την Μικρασιατικήν καταστροφήν, του έμεναν η πιστωτική του υπόστασις και ολίγα κεφάλαια. Άρχισαν να μου στέλλουν καπνά. Από 15 δεματάκια ετησίως το 1924 έφθασα αισίως το 1934 σε 15.000 δέματα, ετησία εισαγωγή Εγγύς Ανατολής και πάσης άλλης προελεύσεως. Συνεβλήθην με τους ηγέτας της Αργεντινής καπνοβιομηχανίας. Όποιος ξεύρει από καπνά θα καταλάβη την κολοσσιαίαν σημασίαν αυτών που αναφέρω. Δάσκαλος στο Αγρίνι ήτο ο Παπαστράτος στο 1912, έγινε κολοσσός στο 1922. Πτωχούλης μετανάστης ήτο ο Κεχαγιάς στο 1912, κολοσσός στο 1922. Τραπεζιτικός υπάλληλος ήτο ο μακαρίτης Herman Spierer στο 1912 στη Σμύρνη, κολοσσός στο 1922. Μεταναστάκι από τη Μαγνησία της Μικράς Ασίας ήτο ο Σχηνάζης στο 1908 και στο 1922 μόνον η Πινακοθήκη του και αι Καλλιτεχνικαί του Συλλογαί εξετιμώντο σε πολλά εκατομμύρια δολλαρίων. Δηλαδή σε 14 χρόνια.
Αφήνω τους Τσανακλήδες, τους Κουταρέληδες, το Μελαχροινό, τον Ανάργυρο και άλλους. Εις επίμετρον εγώ είχα να παλαίσω και με κάτι που δεν είχαν αυτοί και εξηγούμαι: Στην Αργεντινή, όταν ήρχισα τα καπνά μας, όχι μόνον τα εσυχαίνετο ο Αργεντινός καπνιστής, αλλά τα θεωρούσε ίδιον θηλυπρεπούς καπνιστού. Αυτό το πολεμήσαμε με σκληρούς αγώνας και σήμερα από 5% αναλογία η Χώρα έχει φθάσει να καπνίζη 50% από τα Ανατολικής προελεύσεως. Αι μεγαλύτεραι περιουσίαι στην ξενητειά προελεύσεως Εγγύς Ανατολής ήσαν καπνικαί, ξεπέρασαν και τα μπαμπάκια. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τις ξένες περιουσίες. Παράδειγμα οι Duke στην Αμερική, Reynolds και άλλοι.
Όλα αυτά επετεύχθησαν εν καιρώ απολύτου παγκοσμίας ειρήνης. Δεν οφείλω τίποτε εις το αισχρόν χαρτοπαίγνιον του Γερμανικού υποβρυχίου και των ψυχών των Ελλήνων αξιωματικών και ναυτών με το οποίον πραγματεύομαι περαιτέρω..."

Το βιβλίο του Αριστοτέλη Ωνάση "Το εγχειρίδιο του Έλληνα εφοπλιστή", εκτός από αυτοβιογραφικές σημειώσεις περιέχει στο μεγαλύτερο μέρος του παραινέσεις, χρήσιμες υποδείξεις και πρακτικές συμβουλές για το πώς πρέπει να σκέφτεται και να λειτουργεί ένας Έλληνας που θέλει να είναι εφοπλιστής.
Κυκλοφορεί σε πρώτη έκδοση από τις Εκδόσεις Ariston Books και μπορεί κανείς να το προμηθευθεί διαδικτυακά (λινκ: https://historiabooks.gr/shop/ariston-books/ellinika/aristoteli-onasi-to-egcheiridio-tou-ellina-efoplisti/)