ΚΡΙΤΙΚΗ, "ΕΠΙΚΑΙΡΑ" 16.4.2014

Η ΕΛΛΑΔΑ ΥΠΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ

Ένα δίτομο έργο με σεβασμό στις πηγές

Του Βασίλη Κ. Καλαμαρά

Στα απόνερα της βιντεοσκοπημένης συνομιλίας Μπαλτάκου-Κασιδιάρη, τα οποία – μεταφορικά ομιλώντας – θυμίζουν κύματα ωκεανού υπό καταιγίδα, η ιστορία της γερμανικής (πρωτίστως), ιταλικής και βουλγαρικής Κατοχής επικαιροποιείται συγκλονιστικά.

Η χώρα μας – από κτίσεως ελληνικού κράτους – ουδέποτε κατάφερε να σπάσει τις βαριές αλυσίδες της ξενοκρατίας, ενώ εδώ και τέσσερα χρόνια, εντελώς προσκηνιακά και κυνικά, βρίσκεται υπό την οικονομική κατοχή του Βερολίνου.

Τα «Επίκαιρα» από την πρώτη στιγμή αυτής της πρωτοφανούς πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής και ηθικής κατάρρευσης πήραν θέση συνεχόμενων μαχών σε κάθε τεύχος τους, υπερασπιζόμενα με τον πιο ξεκάθαρο και ειλικρινή τρόπο την επιβίωση – επιπροσθέτως, σ’ ένα ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον – του πολλαπλώς βαλλόμενου ελληνικού έθνους-κράτους.

Τη μέρα κατά την οποία γραφόταν η βιβλιοκρισία μας για το σημαίνον δίτομο έργο του 64χρονου σήμερα δημοσιογράφου και ιστορικού συγγραφέα Δημοσθένη Κούκουνα «Ιστορία της Κατοχής», δεν είχε καταφθάσει ακόμη στην Αθήνα η καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ. Έτσι δεν γνωρίζαμε ακόμη τι «δώρα» στήριξης προσέφερε στον Αντώνη Σαμαρά και στο μαστιζόμενο από την κρίση λόγω του επίμαχου βίντεο Μαξίμου.

Η προσπάθεια, πάντως, καταγραφής των μαύρων σελίδων της νεότερης ελληνικής ιστορίας έχει όλα τα εχέγγυα, αφού ο συγγραφέας μελετά τη συγκεκριμένη περίοδο εδώ και σαράντα χρόνια. Η ιδιαιτερότητα του εγχειρήματός του έγκειται στο γεγονός ότι έχει ερευνήσει πλήθος από αρχεία των πρωταγωνιστών και έχει συνομιλήσει με τους επιζώντες.

Δομικά, το έργο είναι διαρθρωμένο σε δεκαεπτά μέρη και στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε την προσπάθεια των τεχνικών των εκδόσεων Α.Α. Λιβάνη να φέρουν εις πέρας την ορθή τυπογραφική εμφάνιση του δίτομου, το οποίο έχει τα χαρακτηριστικά λευκώματος. Συνοδεύεται από εκατοντάδες εικόνες (φωτογραφίες προσώπων, αρχείων, πρωτοσέλιδων εφημερίδων κ.ά.) που παίζουν το ρόλο συνομιλητή με το κείμενο. Εδώ μια ακόμη στάση: δεν πάνε πολλές μέρες που ένας σπουδαστής δημοσιογραφίας σε γνωστή ιδιωτική σχολή κατά την επίσκεψή του στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» και σε διάλογο που είχα μαζί του παραδέχτηκε ότι έμαθε την ιστορία της Κατοχής από τον Δημοσθένη Κούκουνα. Συμφώνησα μαζί του, γιατί το ιστορείν του συγκεκριμένου πονήματος συνδυάζει την ιστορική αλήθεια με την αφηγηματική δεξιότητα.

Η αφήγηση του Δημοσθένη Κούκουνα αρχίζει από το κίνημα του 1935 και τη μετάβαση της χώρας στη δικτατορία του Ιωάννου Μεταξά και ολοκληρώνεται με την καταγραφή των Ελλήνων κατασκόπων υπέρ των Γερμανών. Έχει προηγηθεί – στο προτελευταίο, 16ο κεφάλαιο – η δράση κατασκόπων (Βρετανών, Γερμανών, Ιταλών) που είχαν να αποκομίσουν γεωπολιτικά οφέλη από την προ του πολέμου Ελλάδα. Το δε πνεύμα που χαρακτηρίζει τις προθέσεις και το αποτέλεσμα το βρίσκουμε στον ουδόλως αυτοαναφορικό πρόλογο του συγγραφέα: «(…) Στην αποκάθαρση της ιστορικής αλήθειας. (…) Αυτό το έργο αποτελεί την κατάληξη ενός πολύχρονου μόχθου χωρίς δεύτερες σκέψεις και κυρίως χωρίς πολιτικές εμμονές και εμπάθειες». Όντως, το κείμενο ρέει σαν καλοστημένο άτυπο ιστορικό ρεπορτάζ, όπου πολλές φορές η μικροϊστορία συναντά τη μακροϊστορία, οι «μικρές» προσωπικές ιστορίες τα μείζονα ιστορικά γεγονότα.

Κλείνοντας, θέλω να σταθώ στη θέση που παίρνει ο Δημοσθένης Κούκουνας υπέρ της Εθνικής Αντίστασης. Θεωρεί ότι ήταν η πιο αληθινή και ουσιαστική δύναμη καθ’ όλη τη διάρκεια της Κατοχής. Ο κοινός παρονομαστής του αιτήματός της είναι «να φύγουν οι ξένοι, οι κατακτητές, οι βέβηλοι». Κρατώ το σχόλιό του, καθώς ακουμπάει στη σημερινή ζώσα συγκυρία: «Μπορεί εκ των υστέρων να διαπιστώνουμε ότι τελικά ποτέ δεν μας έλειψαν οι ξένοι, αλλά εκείνη την εποχή επικρατούσε μια πλατιά βούληση. (…) Το γεγονός ότι το τέλος της ξενικής κατοχής δεν επέφερε μια ξεκάθαρη πολιτική πραγματικότητα είναι απλώς ένας ιστορικός κόμβος που επέτρεψε να δημιουργηθούν συγκλονιστικά γεγονότα στη σύγχρονη ιστορία μας». Τα οποία καίνε το πετσί μας, θα προσθέταμε.