ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΗ

Η αλήθεια για τον Άρη Βελουχιώτη

Αν και έχουν περάσει περισσότερα από εβδομήντα χρόνια από τον θάνατό του, ο Άρης Βελουχιώτης εξακολουθεί ακόμη να αποτελεί έναν δυσεπίλυτο γρίφο για τους ιστορικούς. Έχουν δοθεί στη δημοσιότητα πολλά ντοκουμέντα, έχουν ανοιχθεί αρχεία, έχουν καταγραφεί μαρτυρίες, έχουν διεξαχθεί επίμονες ιστορικές έρευνες, αλλά το «Φαινόμενο Βελουχιώτης» δεν έχει ξεκαθαρισθεί πειστικά. Παραμένουν πολλές πτυχές σκοτεινές, ενώ κάθε φορά η δημοσιοποίηση νέων στοιχείων θα έλεγε κανείς πως συσκοτίζει περισσότερο, αντί να φωτίζει την πραγματικότητα.

Επιτέλους τι ακριβώς ήταν ο Άρης Βελουχιώτης;
 

Ύστερα από μια περιπετειώδη νεανική και κομματική ζωή, που κατέληξε στο τερατωδέστερο για το κόμμα του έγκλημα, την υπογραφή δήλωσης μετανοίας, ο Θανάσης Κλάρας αναδείχθηκε σε ηγέτη του αντιστασιακού κινήματος και μέσα σε σύντομο διάστημα απέκτησε μια εντυπωσιακή δημοφιλία. Στα χρόνια της Κατοχής, η φήμη του ξεπέρασε τα εθνικά σύνορα και υπήρξε αντικείμενο δημοσιευμάτων σε ξένες εφημερίδες ή ακόμη και συζητήσεων στα κοινοβούλια συμμαχικών χωρών.
 

Στην Ελλάδα η εικόνα του, είναι αλήθεια, δεν είχε τότε καθολική αποδοχή. Υπήρξαν παθιασμένοι οπαδοί του, αλλά και εξίσου παθιασμένοι αντίπαλοί του. Οι μεν μιλούσαν για μια πολιτική και στρατιωτική ιδιοφυία, οι δε για έναν ανελέητο και αιμοβόρο σφαγέα. Το βέβαιο είναι ότι και για τις δύο περιπτώσεις, και μόνο το όνομά του προκαλούσε το δέος.

Στη βαριά νύχτα της Κατοχής, ο Άρης Βελουχιώτης σύντομα είχε γίνει ένας μυστηριώδης μύθος, ένας θρύλος. Με θαυμασμό αναπαράγονταν τα κατορθώματά του, συχνά επαυξημένα και μεγεθυμένα. Σε υπερθετικό βαθμό έφθαναν από το ένα άκρο της χώρας στο άλλο οι φήμες για τη δράση του αρχικαπετάνιου του ΕΛΑΣ. Τονίζονταν τα θετικά, εξίσου όμως και τα αρνητικά του. Με την εξέλιξη της δράσης του, δημιουργούσε φανατικούς οπαδούς, που πίστευαν στο άστρο του και όλο πλήθαιναν. Ταυτόχρονα όμως αποκτούσε όλο και περισσότερους εσωκομματικούς αντιπάλους, καθώς αναπτυσσόταν μια βεντέτα ανάμεσα στον Άρη και τους περί αυτόν και στα καθιερωμένα ηγετικά στελέχη του κόμματος. Οι μέθοδοι διοίκησης που εφάρμοζε και γενικότερα η συμπεριφορά του, που έφθαναν σε ακραία σημεία, προκαλούσαν πρόσθετη φόρτιση. Οι φήμες για αναίτιες θανατώσεις και πρωτοφανή βασανιστήρια ή σεξουαλικά όργια, ήταν μοιραίο να τον καταστήσουν απεχθή σε μια μερίδα της κοινής γνώμης και να του προσδώσουν την εικόνα του αιμοσταγούς και διεστραμμένου εγκληματία.

Κάπως έτσι, λοιπόν, ο Άρης Βελουχιώτης απέκτησε πιστούς και μέχρι θανάτου αφοσιωμένους οπαδούς, αλλά και θανάσιμους αντιπάλους. Στην εποχή εκείνη ολοένα θα αυξάνουν αριθμητικά, και οι μεν και οι δε, όσο περνάνε οι μέρες της Κατοχής και όσο αναπτύσσεται το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης. Στα ενδότερα του ΚΚΕ και του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ο Άρης δεν έχαιρε απόλυτης εκτίμησης. Υπήρχαν πρόσωπα που τον έβλεπαν με καχυποψία, όχι μόνο για το αποκρουστικό παρελθόν με τη «δήλωση μετανοίας», αλλά και για ορισμένα σκοτεινά σημεία της συμπεριφοράς του. Διατυπώνονταν κατηγορίες για αλαζονεία, έλλειψη πολιτικής κρίσης, εκκόλαψη περιττών προβλημάτων, αλλά και για ηθικά ζητήματα. Είτε από κομματική ορθοδοξία είτε από αντιζηλία, αντιμετώπιζε μία εκ των ένδον εχθρότητα, που ήταν ευεπίφορη ενόσω αντίστοιχες αντιλήψεις επικρατούσαν στην ανώτερη κομματική ηγεσία.

Όταν έφυγαν οι Γερμανοί και ήρθε η Απελευθέρωση, ο αρχικαπετάνιος του ΕΛΑΣ – χωρίς να πάψει να έχει τον τίτλο της πρωτεύουσας φυσιογνωμίας του αγώνα – πέρασε σε δεύτερο πλάνο. Η κομματική «αποκατάστασή» του, που άλλωστε ποτέ δεν είχε πραγματοποιηθεί κατά τους τύπους, δεν τον εφοδίαζε με τα απαραίτητα πιστοποιητικά νομιμοφροσύνης έναντι του ΚΚΕ ώστε να παίζει ρόλο ενός εν δυνάμει ανωτάτου κομματικού στελέχους. Ήταν σαφές πλέον ότι η ηγεσία τον παραμέριζε σιωπηρά και συστηματικά. Γινόταν οφθαλμοφανώς μια προσπάθεια ο Άρης να περάσει σε δεύτερη μοίρα και να μειωθεί έμμεσα η δημοφιλία που είχε αποκτήσει κατά την Κατοχή. Και ο συστηματικός αυτός παραμερισμός του επιβεβαιώνεται με την απόφαση του Γιώργη Σιάντου, του κορυφαίου εσωκομματικού αντιπάλου του, να τον κρατήσει μακριά από την Αθήνα κατά τα Δεκεμβριανά.

Πώς θα είχαν εξελιχθεί άραγε τα Δεκεμβριανά με τον Άρη Βελουχιώτη παρόντα στην Αττική; Οπωσδήποτε θα ήταν πιο ακραία και πιο αιματηρά από τη μια μεριά, αλλά και το ενδεχόμενο επιτυχίας της κομμουνιστικής εξέγερσης θα ήταν πιθανότερο από την άλλη.

...Μέχρι τώρα έχουν εκδοθεί πολλά βιβλία, έχουν γίνει συνέδρια και έχουν διεξαχθεί άπειρες δημόσιες συζητήσεις γύρω από το όνομά του. Όσοι θέλησαν να φανούν αντικειμενικοί, δίνουν έμφαση στην αντιφατικότητα του «Φαινομένου Βελουχιώτης» και αποδέχονται τον αμφιλογισμό. Έχουν σπεύσει κάποιοι ερευνητές να εκθειάσουν τη μία ή την άλλη πλευρά, διαγκωνιζόμενοι να φανούν αρεστοί. Παρ’ όλα αυτά, η έρευνα δεν έχει εξαντληθεί και θα απαιτηθεί μεγάλη προσπάθεια ακόμη για να καταλήξει η ελληνική κοινή γνώμη σ’ ένα ασφαλές συμπέρασμα για τον θύτη Βελουχιώτη, το θύμα Βελουχιώτη, τον διεστραμμένο σαδιστή ή τον προικισμένο πολέμαρχο. Έως τότε η υπομονετική ιστορική κρίση θα περιμένει για να έχει τον τελευταίο λόγο. Και μέχρι τότε θα ομιλούν λιτά τα πραγματικά γεγονότα, όπως παρουσιάζονται συνοπτικά στην παρούσα έκδοση...

Δημοσθένης Κούκουνας

[Από τον πρόλογο του βιβλίου του "Άρης Βελουχιώτης - Ο αμφιλεγόμενος αρχικαπετάνιος του ΕΛΑΣ", που μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Historia]