ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΥΠΑΤΟΣ ΑΡΜΟΣΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (1898-1906)

Ο δευτερότοκος γιος του βασιλέως Γεωργίου Α΄, ο πρίγκιπας Γεώργιος, για πολλά χρόνια μετά το έτος 1906, οπότε έκλεισε την ιστορική παρουσία του ως Ύπατου Αρμοστή Κρήτης, ήταν φειδωλός στα λόγια του και δίσταζε να γράψει τις αναμνήσεις του. Από τη μια μεριά δεν ήθελε καθ’ οιονδήποτε τρόπο να προκαλέσει δυσχέρειες στην ελληνική βασιλική οικογένεια, από την άλλη ούτε στην ελληνική εξωτερική πολιτική και γενικότερα στο ελληνικό κράτος, ακόμη και στις περιόδους που ήταν έκπτωτη η δυναστεία. Ωστόσο, θέλησε να γράψει τη δική του εκδοχή εν είδει απομνημονευμάτων όταν διαπίστωσε ότι ορισμένες φάσεις της υπηρεσίας που είχε αναλάβει στην Κρήτη τότε, δηλαδή στα χρόνια 1898 έως 1906, είχαν διατρεβλωθεί από άλλους πρωταγωνιστές κάποιων από τα γεγονότα εκείνα. Πιο πιστά αναφέρεται στο θέμα αυτό η σύζυγός του, η πριγκίπισσα Μαρία Βοναπάρτη (ή πριγκίπισσα Γεωργίου για τα ελληνικά δεδομένα), με όσα αναφέρει στο προοίμιο του βιβλίου. Στην Ελλάδα το βιβλίο αυτό κυκλοφόρησε αφού είχαν περάσει δύο και πλέον χρόνια από τον θάνατο του συγγραφέα του, αλλά εκτός εμπορίου. Με δαπάνες της χήρας του τυπώθηκαν στα τέλη του 1959 πεντακόσια αντίτυπα που διανεμήθηκαν τιμής ένεκεν σε ορισμένους παραλήπτες, κυρίως διπλωμάτες, πολιτικούς και δημοσιογράφους. Το ίδιο το βιβλίο, αν και περιέχει σημαντικά στοιχεία για την εποχή που πραγματεύεται, δεν έγινε ευρέως γνωστό, παρά μόνο μέσα από ορισμένα αρνητικά δημοσιεύματα, που δεν θα τα χαρακτήριζε κανείς ως κριτικά, αλλά μάλλον ως φανατικά εμμονικά. Λόγω της αδιαμφισβήτητης αξίας του ως πρωτογενούς ιστορικής πηγής για μια τέτοια περίοδο, όπως είναι η Αυτόνομη Κρητική Πολιτεία, το βιβλίο αυτό επανεκδίδεται από τις Εκδόσεις Historia σε μια επιμελημένη έκδοση. Τηρήθηκε επακριβώς η αρχική γλωσσική διατύπωση, αλλά επαναστοιχειοθετήθηκε με τα νέα τεχνολογικά δεδομένα, στο πολυτονικό φυσικά, ενώ προστέθηκε πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Στη νέα έκδοση δόθηκε ο τίτλος Η Αυτόνομη Κρητική Πολιτεία, ενώ ο αρχικός τίτλος του (Αναμνήσεις εκ Κρήτης 1898-1906) πέρασε ως υπότιτλος. Μοιραία, λόγω του πολιτικού αξιώματος που είχε αναλάβει ο πρίγκιπας Γεώργιος κατά την κρίσιμη εκείνη περίοδο, ιδίως όμως λόγω των πολλών αποκαλυπτικών στοιχείων που περιέχουν οι δημοσιευόμενες αναμνήσεις του, φυσικά στο πλαίσιο της προσωπικής εκδοχής του, έχει μοναδική αξία το βιβλίο αυτό. Ίσως δεν απαντά σε όλα τα ζητήματα και σε όλες τις απορίες που προκύπτουν από τον μελετητή της περιόδου εκείνης, καθώς μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις διαφαίνεται μια διακριτικότητα του συγγραφέα να απαλύνει τη στάση ορισμένων προσώπων ή να αποφύγει αντιπαραθέσεις πολιτικού χαρακτήρα. Άλλωστε πρόκειται για μια προσωπική κατάθεση, ούτως ή άλλως περιορισμένη στο χρονικό πλαίσιο. Η ευρύτερη ιστορική μνήμη δεν φαίνεται να έλαβε υπόψη της τη μαρτυρία αυτή του πρίγκιπα Γεωργίου, με αποτέλεσμα να αγνοείται η ιδιαίτερη συμβολή του στον εξευρωπαϊσμό της Κρήτης, έπειτα από διακόσια χρόνια οθωμανικής κυριαρχίας. Έχει μάλλον επικρατήσει επικοινωνιακά μια εικόνα του που τον εμφανίζει ως απολυταρχικό ηγεμόνα, αδιάφορο για την ένωση της Μεγαλονήσου με τη Μητέρα Ελλάδα, ακόμη και ανάλγητο για τα κοινωνικά προβλήματα του κρητικού λαού, ενώ αντίστροφα έχει μυθοποιηθεί η στάση όσων τον αντιπολιτεύθηκαν, ιδίως του Ελευθερίου Βενιζέλου, με τον οποίο τον χώριζε ούτως ή άλλως η άβυσσος. Το βιβλίο αυτό παρουσιάζει την «άλλη όχθη» και, εφόσον δεν υπάρχει προκατάληψη, ο αναγνώστης του θα βγει ωφελημένος σχηματίζοντας μια δίκαιη κρίση για τον συγγραφέα, πρωτίστως όμως για να έχει ανόθευτη ιστορική γνώση. Δεν επιζητεί κανείς κάτι διαφορετικό διαβάζοντας ένα βιβλίο…

Δημοσθένης Κούκουνας