Η ΔΙΚΗ ΤΣΟΛΑΚΟΓΛΟΥ, ΛΟΓΟΘΕΤΟΠΟΥΛΟΥ, ΡΑΛΛΗ

H ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΔΟΣΙΛΟΓΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ

ΤΣΟΛΑΚΟΓΛΟΥ, ΛΟΓΟΘΕΤΟΠΟΥΛΟΥ, ΡΑΛΛΗ κλπ.

Επειδή κάποια στιγμή η Ελληνική Δικαιοσύνη θα πρέπει να ενεργοποιηθεί και να ασχοληθεί με την τιμωρία των υπευθύνων της σύγχρονης οικονομικής καταστροφής και της ποικιλόμορφης εθνικής προδοσίας που συντελέσθηκε κατά τα τελευταία χρόνια, είναι εξαιρετικά χρήσιμο και επίκαιρο να γνωρίζουμε τη μεγάλη δίκη των δοσιλόγων υπουργών του 1945. Κυκλοφόρησε πρόσφατα το βιβλίο "Η ΔΙΚΗ ΤΣΟΛΑΚΟΓΛΟΥ σύμφωνα με τα επίσημα πρακτικά" (Εκδόσεις Historia), με επιμέλεια του ιστορικού συγγραφέα Δημοσθένη Κούκουνα, ο οποίος σημειώνει στον πρόλογό του:

Για πρώτη φορά έρχονται στη δημοσιότητα τα επίσημα πρακτικά μιας από τις πιο ιστορικές και κρίσιμες δίκες της νεώτερης Ελλάδος, στη διάρκεια της οποίας εξετάστηκε όχι μόνο η πολιτεία των κατοχικών υπουργών, αλλά και η σύναψη της Συνθηκολόγησης του Απριλίου 1941. Μέσα από την ακροαματική διαδικασία και τις καταθέσεις των (επωνύμων και μη) μαρτύρων αναδεικνύεται η όλη ιστορική αλήθεια όπως ακριβώς καταγράφηκε στις εκατό εκείνες μέρες που διεξήχθη η δίκη στα δικαστήρια της οδού Σανταρόζα (21 Φεβρουαρίου έως 31 Μαΐου 1945), λίγους μόλις μήνες μετά την Απελευθέρωση και τα Δεκεμβριανά. Όταν ακόμη η τραγωδία της Κατοχής ήταν νωπή και κανείς δεν μπορούσε να επικαλεσθεί ότι είχε ξεχάσει… Όλοι οι παράγοντες της δίκης, όλες οι καταθέσεις των μαρτύρων κατηγορίας και υπεράσπισης, καθώς και οι απολογίες των κατηγορουμένων. Το πλήρες κείμενο της δικαστικής ετυμηγορίας. Λέξη προς λέξη…

Αναμφίβολα η διεξαγωγή της δίκης οφειλόταν σε μια βασική σκοπιμότητα, εξ ου και επισπεύσθηκε. Η απελευθερωμένη Ελλάδα βιαζόταν να αποδείξει στους Συμμάχους ότι τιμωρεί όσους συνεργάστηκαν με τον κατακτητή, ιδίως όσους ανέλαβαν κυβερνητικά καθήκοντα και δη κατ’ εντολήν του, αντλώντας δηλαδή την ισχύ τους απ’ αυτόν. Επρόκειτο σαφώς για ένα τυπικό αδίκημα, αφού ο νομοθέτης καθιστούσε εκ προοιμίου ενόχους όσους ανέλαβαν υπουργικό αξίωμα, ανεξάρτητα από το αν ουσιαστικά βοήθησαν ή έβλαψαν. Ταυτόχρονα υπήρχαν ζητήματα ως προς την αναδρομικότητα του αδικήματος και της ποινής ή τους φυσικούς δικαστές. Αλλά σ’ αυτές τις περιπτώσεις όλα έχουν θεωρητική υπόσταση και μόνο.

Οπωσδήποτε όμως οι ποινές που επιβλήθηκαν θα ήταν ομολογουμένως βαρύτερες αν δεν είχαν μεσολαβήσει τα Δεκεμβριανά. Έχει λεχθεί επανειλημμένα αυτό και είναι όντως έτσι, όχι τόσο για τους κατοχικούς υπουργούς, όσο για τους υπόλοιπους που συνεργάστηκαν με τον κατακτητή. Ο δοσιλογισμός όντως δεν διώχθηκε στο μέτρο που επιζητούσε τότε η κοινή γνώμη, αλλά η αιτία δεν ήταν απλώς η άμβλυνση των αισθημάτων της. Είναι παραπλανητική και μονόπλευρη μια τέτοια απλούστευση. Ότι δηλαδή το μεταπελευθερωτικό κράτος επιδίωξε να αθωώσει τους δοσιλόγους είτε «επειδή το ζήτησαν οι Άγγλοι» είτε για άλλους συνωμοσιολογικούς λόγους.

Από πολλά χρόνια θα έπρεπε να έχουν δοθεί στη δημοσιότητα αυτά τα επίσημα πρακτικά της συγκεκριμένης δίκης των κατοχικών υπουργών, όσο – κατά την προσωπική γνώμη μου – θα είχαν επίσης μεγάλο ενδιαφέρον και τα στενογραφημένα πρακτικά. Αυτά τα τελευταία είναι παντελώς άγνωστο αν και πού υπάρχουν. Θα είχαν όμως μια πρόσθετη αξία, διότι η ακροαματική διαδικασία – όπως την παρακολουθούμε μέσα από τα πρακτικά – θα έπαυε να έχει ξύλινη μορφή και ο αναγνώστης θα μπορούσε να διαβάσει μέσα από τις λεπτομέρειες και να έχει μια πιστότερη εικόνα της ατμόσφαιρας της δίκης και κυρίως του περιεχομένου της.

Αλλά τα κατά λέξη στενογραφημένα πρακτικά ας τα ξεχάσουμε επί του παρόντος, αφού ποτέ δεν έγινε λόγος γι’ αυτά αφότου έληξε η συγκεκριμένη δίκη. Θα ήταν ενδιαφέρον αυτού του είδους η μαρτυρία να αποκατασταθεί μέσα από μια προσεκτική και υπεύθυνη παρουσίαση των όσων γράφτηκαν τότε στις εφημερίδες, ώστε να αποτυπωθεί το κλίμα που υπήρχε και ιδίως μέσα από τους διαλόγους και τις προσλήψεις του ακροατηρίου. Ήδη ένας τέτοιος τόμος ετοιμάζεται και θα κυκλοφορήσει εν καιρώ ως συνέχεια του παρόντος, χωρίς να στηρίζεται στα επίσημα πρακτικά, που ούτως ή άλλως είναι περιληπτικά.

Ο επίμονος ιστορικός ερευνητής ματαίως επί χρόνια αναζητούσε τα επίσημα πρακτικά της δίκης. Για τον απλό λόγο ότι ήταν ολωσδιόλου χαμένα. Όσο και αν ήταν τόσο βαρύνουσα η ιστορική και πολιτική σημασία τους, δεν διαφυλάχθηκαν αποτελεσματικά.

Στην αποκατάσταση αυτής της έλλειψης άλλωστε οφείλεται και η πρωτοβουλία μας να δημοσιευθούν, έστω και μετά από εβδομήντα και πλέον χρόνια. Ένα μεγάλο τμήμα τους βρισκόταν στη διάθεσή μας ήδη από πολλών ετών. Ένας ανώτατος δικαστικός, κατ’ ευθείαν γόνος ενός εκ των μελών του δικαστηρίου που αργότερα έφθασε στο ύπατο αξίωμα της Ελληνικής Δικαιοσύνης ως πρόεδρος του Αρείου Πάγου, είχε την καλοσύνη να μας προσφέρει αντίγραφό τους. Τότε, μέσα από μια ιστορική επιθεώρηση που διευθύναμε, δημοσιεύσαμε το πλήρες κείμενο της ιστορικής απόφασης (σχεδόν πενήντα δακτυλόγραφα).

Τώρα δίνουμε εδώ το σύνολο των επισήμων πρακτικών της δίκης, θεωρώντας το ως αμιγώς ιστορική πηγή. Με υπευθυνότητα και τη μεγίστη δυνατή πληρότητα, αφού αφαιρέθηκαν τα τεχνικά τμήματα της διαδικασίας, που βεβαίως δεν ενδιαφέρουν τον μέσο αναγνώστη και του είναι κουραστικά, δίνεται στη δημοσιότητα.

Στη διάρκεια των εκατό ημερών που κράτησε η δίκη των κατοχικών υπουργών, ανεξάρτητα από το θεωρητικό νομικό μέρος της, που πιθανόν να έχει μια ουσιαστική σημασία για τους ειδικούς, από ιστορικής πλευράς τέθηκαν πολλά κρίσιμα γεγονότα που επηρέασαν τον τόπο μας. Στα εδώλια των κατηγορουμένων κάθισαν όσοι εκ των κατηγορουμένων ήταν παρόντες. Στρατηγοί όπως ο Τσολάκογλου, ο Κατσιμήτρος και ο Μουτούσης που είχαν διακριθεί στον Πόλεμο 1940-41, ή άλλοι παλαιότερα όπως ο στρατηγός Διαλέτης και ο ναύαρχος Γέροντας. Πολιτικοί όπως ο Ιωάννης Ράλλης και ο Αντώνιος Λιβιεράτος, που είχαν αναδειχθεί σε πολιτικά αξιώματα σε προγενέστερες εποχές, στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Και προσωπικότητες με πανελλήνιο και διεθνές κύρος, όπως ο καθηγητής Νικόλαος Λούβαρις.

Κάποιοι άλλοι ήταν απόντες και δικάζονταν ερήμην. Ο καθηγητής γυναικολογίας, που «είχε ξεγεννήσει τη μισή Αθήνα», όπως χαρακτηριστικά λεγόταν τότε, Κων. Λογοθετόπουλος, βρισκόταν στη Γερμανία. Είχε διαφύγει εκεί διαρκούσης της Κατοχής. Μέσα από τα δικά του υποκειμενικά κριτήρια για να …διασωθεί ίσως; Ομοίως στη Γερμανία βρισκόταν εκούσια και ο (κατά σύμπτωση επίσης γυναικολόγος) Σωτήριος Γκοτζαμάνης, που παρά την επιστημονική ειδίκευσή του είχε επί Κατοχής χρέη …οικονομικού δικτάτορα. Υπό διαφορετικές συνθήκες είχε βρεθεί επίσης τότε στην καταρρέουσα χιτλερική Γερμανία και ο παγκαλικός Αναστάσιος Ταβουλάρης, άλλοτε βουλευτής και υπουργός. Ακούσια αυτός και, αφού επέζησε της καταστροφής και του τέλους του πολέμου, δεν πρόλαβε να επιστρέψει στην Ελλάδα, υποκύπτοντας σε μολυσματική ασθένεια. Ο Ταβουλάρης ήταν υπουργός Ασφάλειας της κυβέρνησης Ράλλης όταν αποφασίστηκε η ίδρυση των Ταγμάτων Ασφαλείας.

Στους ερήμην που δικάστηκαν περιλαμβάνονταν και ο Έκτωρ Τσιρονίκος, ομογενής από την τσαρική Ρωσία, όπου είχε χάσει τη μεγάλη περιουσία του με την Οκτωβριανή Επανάσταση. Ήταν εκείνος που στη Βιέννη, όπου εγκαταστάθηκε λίγες εβδομάδες πριν από την Απελευθέρωση, σχημάτισε τον Ιανουάριο 1945 μια υποτυπώδη αυτοεξόριστη ελληνική κυβέρνηση υπό τη σκέπη των Γερμανών! Μαζί του ήταν και ο Ιωάννης Πασσαδάκης, ο τελευταίος κατοχικός υπουργός Κρήτης, προπολεμικός βουλευτής και νομάρχης του Ελ. Βενιζέλου, που επίσης δικάστηκε ερήμην.

Ανάμεσα στους μάρτυρες που παρέλασαν, κληθέντες κυρίως για να ενισχύσουν το κατηγορητήριο, ήταν πολλοί πολιτικοί που είχαν διατελέσει πρωθυπουργοί, αρχηγοί κομμάτων κλπ., όπως οι Θ. Σοφούλης, Θ. Πάγκαλος, Στ. Γονατάς, Γ. Παπανδρέου, Π. Κανελλόπουλος κ.ά. Κάποιων απ’ αυτούς οι μαρτυρίες κατέληξαν σε υπεράσπιση των κατηγορουμένων. Αξίζει κανείς να τα διαβάσει όλα αυτά για να αποκτήσει προσωπική γνώμη.

Ιδιαίτερης σημασίας ήταν οι συζητήσεις ενώπιον του δικαστηρίου για το θέμα της στρατιωτικής συνθηκολόγησης με τους Γερμανούς. Αποτελούσε άλλωστε ένα τμήμα του κατηγορητηρίου εναντίον του Τσολάκογλου και των άλλων στρατηγών του Μετώπου που εκδηλώθηκαν υπέρ της ανακωχής. Ο στρατηγός Τσολάκογλου ήταν εκείνος που την είχε υπογράψει και βεβαίως δεν απέφυγε να πάρει την ευθύνη. Για το θέμα αυτό κατέθεσαν άλλοι στρατηγοί και στρατιωτικοί και στην προκειμένη περίπτωση το δικαστήριο, ούτως ή άλλως ειδικό και εξαιρετικό, λειτούργησε ως στρατοδικείο ανατέμνοντας τη στρατιωτική ποινική νομοθεσία. Η ποινή που επιβλήθηκε στον Τσολάκογλου για την ανακωχή ήταν θανατική, αν και στην απόφαση που αναγνώσθηκε γίνεται η ευχή να μην εκτελεσθεί. Με την ασφαλή χρονική απόσταση από τότε, σήμερα μπορεί να κρίνει κανείς ότι η ανακωχή αυτή καθεαυτή ήταν επωφελής, αφού ο Ελληνικός Στρατός είχε εξαντλήσει τα όρια και τις δυνατότητές του έναντι των Γερμανών, ενώ ο πιο σημαντικός όρος που είχε θέσει ο Τσολάκογλου είχε γίνει δεκτός: Η απελευθέρωση όλων των αιχμαλώτων πολέμου – γεγονός μοναδικό σε όλη τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και μάλιστα παράλληλα με την εκ μέρους του εχθρού εξύμνηση του ελληνικού ηρωισμού διά χειλέων Χίτλερ ενώπιον του Ράιχσταγκ.

Οι απολογίες των κατηγορουμένων αποδίδονται στο κείμενο των επισήμων πρακτικών με περιληπτικό τρόπο, όπως άλλωστε όλες οι καταθέσεις. Οι κυριότεροι εκ των κατηγορουμένων όμως αργότερα δημοσίευσαν τις εκδοχές του υπό μορφή απομνημονευμάτων, στα οποία προσφεύγοντας  ο αναγνώστης μπορεί να λάβει γνώση της άλλης πλευράς. Τέτοια μακροσκελή κείμενα έγραψαν οι Γεώργιος Τσολάκογλου, Ιωάννης Ράλλης, Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος, Νικόλαος Λούβαρις, Αντώνιος Λιβιεράτος κ.ά. Εκ τεκμηρίου υποκειμενικές και πρωτίστως απολογητικές οι εκδοχές τους, δεν παύουν να περιέχουν πολλά χρήσιμα στοιχεία για τον ιστορικό ερευνητή και τον αναγνώστη, καθώς αναφέρονται σε κατ’ εξοχήν κρίσιμα γεγονότα.

ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ

Σύνθεση του Ειδικού Δικαστηρίου Αθηνών: Πρόεδρος: Χρήστος Καλλέλης, αρεοπαγίτης. Τακτικά μέλη: Αντώνιος Χαμάρτος, πρόεδρος εφετών, Αθανάσιος Παπαναστασίου, Παναγιώτης Πετρέας, Κωνσταντίνος Καυκάς, Θεόδωρος Γιαννόπουλος, εφέτες. Αναπληρωτικά μέλη: Ι. Πίκουλας και Ν. Κάτελας, εφέτες. Επίτροπος: Νικόλαος Παπαδάκης, αντεισαγγελέας εφετών. Γραμματέας: Γεώργιος Οικονομίδης. Λαϊκά μέλη: Αριστομένης Κωνσταντίνου, φαρμακοποιός, Μαρίνος Βαλλιάνος, ιατρός, Ευάγγελος Δανόπουλος, ιατρός, αναπληρωτές οι Νικόλαος Γερολυμάτος, φαρμακοποιός, Θεόδωρος Δασκαρόλης, δικηγόρος.

Συνήγοροι κατηγορουμένων: Για τον Γ. Τσολάκογλου: Δ. Μπαμπάκος, Σ. Μπαμπάκος, Β. Μεϊμαράκης. Για τον Αντ. Λιβιεράτο: Κ. Τσουκαλάς, Π. Κλαπέας, Κ. Καλκάνης. Για τον Πλ. Χατζημιχάλη: Μ. Αργυρόπουλος, Α. Παππάς. Για τον Π. Δεμέστιχα: Κ. Τσουκαλάς, Ι. Σταματάκης, Ν. Καμπάνης. Για τον Σ. Μουτούση: Κ. Θεοφανόπουλος, Μ. Βολονάκης. Για τον Χ. Κατσιμήτρο: Γ. Μπακόπουλος, Μ. Στούπης. Για τον Ν. Μάρκου: Π. Μαγιάκος, Κ. Μάρκου. Για τον Δ. Πολύζο: Α. Αποστολίδης, Γ. Ζυμάρης, Θ. Τουρκοβασίλης. Για τον Α. Ρουσσόπουλο: Π. Σπηλιώτης. Για τον Ι. Παπαδόπουλο: Γ. Τσίληθρας, Γ. Μπακόπουλος, Ν. Λουμάκος. Για τον Ν. Ραγκαβή: Θ. Τραπεζούντιος, Π. Ντουσόπουλος. Για τον Λ. Τσιριγώτη: Μ. Βαρβιτσιώτης. Για τον Εμμ. Λουλακάκη: Κ. Φωτάκης, Γ. Μπάμιας. Για τον Ι. Καραμάνο: Κ. Φωτάκης, Γ. Καραμάνος. Για τον Ι. Ράλλη: Κ. Τσουκαλάς, Γ. Πωπ, Γ. Ράλλης. Για τον Κ. Πουρναρά: Γ. Πωπ, Σ. Τριανταφύλλου, Γ. Μπουρίκος. Για τον Ν. Λούβαρη: Γ. Κακομανώλης, Ε. Μπιτσαξής, Κ. Κάρναβος. Για τον Αγ. Γέροντα: Δ. Βελλίνης, Κ. Παυλόπουλος, Ι. Ράντος. Για τον Ι. Γρηγοράκη: Ε. Κουλουμβάκης, Π. Σπηλιάδης. Για τον Γ. Παμπούκα: Γ. Πωπ. Για τον Β. Καραπάνο: Κ. Τσουκαλάς, Ξ. Οικονομόπουλος, Κ. Οικονόμου. Για τον Ε. Κανακουσάκη: Π. Κλαπέας, Γ. Πάλλας, Δ. Ρουτσάκος. Για τον Δ. Μπακογιάννη: Γ. Μπακόπουλος, Α. Γεννηματάς. Για τον Β. Σιμωνίδη: Β. Κανταρές, Δ. Μπαμπάκος, Ν. Πάικος.

Κατηγορούμενοι: 1) Γεώργιος Κωνσταντίνου Τσολάκογλου, γεν. στη Ρεντίνα Καρδίτσης, κάτ. Αθηνών, 55 ετών, αντιστράτηγος, έγγαμος με την Καίτη Ανδρ. Θεοδώρου, άτεκνος, 2) Αντώνιος Ανδρέα Λιβιεράτος, γεν. στο Ληξούρι Κεφαλληνίας, κάτ. Αθηνών, 49 ετών, δικηγόρος, έγγαμος με τη Λέλα Σωτ. Μιχαλοπούλου, πατέρας δύο θηλέων τέκνων, 3) Πλάτων Θεοδώρου Χατζημιχάλης, γεν. στη Σμύρνη Μικράς Ασίας, κάτ. Αθηνών, 60 ετών, έμπορος, έγγαμος με την Αγγελική Αλ. Κολυβά, πατέρας ενός άρρενος τέκνου, 4) Παναγιώτης Πέτρου Δεμέστιχας, γεν. στο Γύθειο, κάτ. Αθηνών, 60 ετών, αντιστράτηγος, έγγαμος με την Αικατερίνη Γρηγ. Καμπάνη, πατέρας δύο αρρένων και ενός θήλεος τέκνων, 5) Σωτήριος Νικολάου Μουτούσης, γεν. στην Πάτρα, κάτ. Αθηνών, 55 ετών, υποστράτηγος, έγγαμος με τη Μαρία Αγγ. Πυρρή, πατέρας ενός θήλεος τέκνου, 6) Χαράλαμπος Γεωργίου Κατσιμήτρος, γεν. στο Καρπενήσι, κάτ. Αθηνών, 58 ετών, υποστράτηγος, έγγαμος με την Ελένη Ιωάν. Στούπη, πατέρας ενός άρρενος και ενός θήλεος τέκνων, 7) Νικόλαος Μιχαήλ Μάρκου, γεν. στη Λεβάδεια, κάτ. Αθηνών, 51 ετών, υποστράτηγος, έγγαμος με τη Νίτσα Ιωάν. Μπινιάρη, άτεκνος, 8) Δημήτριος Διονυσίου Πολύζος, γεν. στο Καρπενήσι, κάτ. Αθηνών, 51 ετών, συνταγματάρχης, έγγαμος με την Κασσάνδρα Γ. Χατζοπούλου, πατέρας δύο θηλέων και ενός άρρενος τέκνων, 9) Αναστάσιος Ιωάννη Ρουσσόπουλος, γεν. στο Άργος, κάτ. Αθηνών, 54 ετών, υποστράτηγος, έγγαμος με την Αδριανή Γεωργ. Πετροπούλου, πατέρας δύο αρρένων τέκνων, 10) Ιάσων Αποστόλου Παπαδόπουλος, γεν. στην Αθήνα, κάτ. Αθηνών, 49 ετών, πλοίαρχος Πολεμικού Ναυτικού, άγαμος, 11) Νικόλαος Αλεξάνδρου Ραγκαβής, γεν. στην Αθήνα, κάτ. Αθηνών, 55 ετών, αντιστράτηγος, έγγαμος με την Ελισάβετ Όθ. Τσαν, άτεκνος, 12) Λεωνίδας Νικολάου Τσιριγώτης, γεν. στη Σπάρτη, κάτ. Αθηνών, 55 ετών, ιατρός, άγαμος, 13) Εμμανουήλ Ιωάννη Λουλακάκης, γεν. στο Ηράκλειο Κρήτης, κάτ. Αθηνών, 49 ετών, δικηγόρος, έγγαμος με την Καλλιόπη Γ. Βασιλάκη, άτεκνος, 14) Ιωάννης Σταύρου Καραμάνος, γεν. στη Μυτιλήνη, κάτ. Αθηνών, 50 ετών, γεωπόνος, έγγαμος με τη Φωφώ Α. Νεφελούδη, πατέρας ενός άρρενος και ενός θήλεος τέκνων, 15) Ιωάννης Δημητρίου Ράλλης, γεν. στην Αθήνα, κάτ. Αθηνών, 67 ετών, πολιτευτής, έγγαμος με την Ειρήνη Λατσένκο, πατέρας τριών αρρένων και ενός θήλεος τέκνων, 16) Κωνσταντίνος Δημητρίου Πουρναράς, γεν. στη Δημητσάνα, κάτ. Αθηνών, 65 ετών, αρεοπαγίτης, έγγαμος με την Ευαγγελία Διον. Οικονομοπούλου, άτεκνος, 17) Νικόλαος Ιωάννη Λούβαρης, γεν. στην Αθήνα, κάτ. Αθηνών, 50 ετών, καθηγητής πανεπιστημίου, έγγαμος με την Ειρήνη Δημ. Μεσσηνέζη, πατέρας ενός άρρενος τέκνου, 18) Αγησίλαος Παναγιώτη Γέροντας, γεν. στην Αθήνα, κάτ. Αθηνών, 71 ετών, αντιναύαρχος, έγγαμος με την Αγγελική Δημ. Παπαγεωργίου, άτεκνος, 19) Ιωάννης Παναγιώτη Γρηγοράκης, γεν. στο Γύθειο, κάτ. Αθηνών, 54 ετών, υποστράτηγος, έγγαμος με την Πετρούλα Ευαγγ. Καναβαρώτου, πατέρας ενός θήλεος τέκνου, 20) Γεώργιος Βλασίου Παμπούκας, γεν. στο Κιάτο, κάτ. Αθηνών, 50 ετών, δικηγόρος, 21) Βασίλειος Γεωργίου Καραπάνος, γεν. στην Αμφιλοχία, κάτ. Αθηνών, 51 ετών, δικηγόρος, έγγαμος με την Ελένη Ιωάν. Αντωνοπούλου, πατέρας ενός θήλεος τέκνου, 22) Εμμανουήλ Γεωργίου Κανακουσάκης, γεν. στην Παναγία Κρήτης, κάτ. Αθηνών, 45 ετών, φορτοεκφορτωτής, έγγαμος με την Ευγενία Νικ. Κοντοπούλου, πατέρας ενός άρρενος και δύο θηλέων τέκνων, 23) Δημήτριος Κωνσταντίνου Μπακογιάννης, γεν. στην Αθήνα, κάτ. Αθηνών, 57 ετών, αντισυνταγματάρχης, έγγαμος με την Άννα Δημ. Τριβέλλα, πατέρας ενός θήλεος τέκνου, 24) Βασίλειος Κ. Συμεωνίδης, γεν. στις Σέρρες, κάτ. Αθηνών, 49 ετών, υπάλληλος υπουργείου Οικονομικών, έγγαμος με την Καλλιόπη Συμεωνίδου, πατέρας δύο τέκνων.

Απόντες κατηγορούμενοι: Γεώργιος Μπάκος [θανών], Σωτήριος Γκοτζαμάνης, Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος, Αναστάσιος Ταβουλάρης, Έκτωρ Τσιρονίκος, Νικόλαος Καλύβας [θανών], Ιωάννης Πασσαδάκης, Γεώργιος Πειρουνάκης [θανών].

Μάρτυρες κατηγορίας: Άγις Ταμπακόπουλος, Θεμιστοκλής Τσάτσος, Θεμιστοκλής Σοφούλης, Γεώργιος Παπανδρέου, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Αλέξανδρος Διομήδης, Νίκος Ασκούτσης, Κωνσταντίνος Τριανταφυλλόπουλος, Γεώργιος Μπαλής, Παράσχος Μελισσινός, Ιωάννης Στρίμπερ, Σέργιος Γυαλίστρας, Αλέξανδρος Μυλωνάς, Αντώνιος Δελμούζος, Αθανάσιος Σμπαρούνης, Δημήτριος Μαγκριώτης, Αριστοτέλης Πέππας, Εμμαναουήλ Δαλαμάγκας, Οδυσσεύς Μολυνός, Αχιλλεύς Κύρου, Λάζαρος Πηνιάτογλου, Πάνος Κόκκας, Αθανάσιος Τριανταφύλλου, Στυλιανός Γρηγορίου, Χαράλαμπος Θεοδωρόπουλος, Κωνσταντίνος Καλφαρέντζος, Ανδρέας Παπαδημητρίου, Γεώργιος Βακαλόπουλος, Μιχαήλ Οικονόμου, Αλβέρτος Ρωμανός, Ιωάννης Παρασκευόπουλος.

Μάρτυρες υπεράσπισης (προταθέντες): Κωνσταντίνος Γράψας, Στυλιανός Γονατάς, Λεωνίδας Σπαής, Κωνσταντίνος Ρέντης, Φώτιος Πάλλας, Γεώργιος Φαρμακίδης, Δημήτριος Βασιλόπουλος, Αρχιεπίσκοπος Ιωαννίνων Σπυρίδων, Αλέξανδρος Μερεντίτης, Κωνταντίνος Βλάχος, Δημ. Δημακόπουλος, Νικόλαος Μπαλής, Παναγιώτης Παναγάκος, Δημήτριος Γαργαρόπουλος, Νικόλαος Κοταρίδης, Μιχαήλ Νικολαΐδης, Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, Ευάγγελος Τρεπεκλής, Ιωάννης Νάσκος, Κωνσταντίνος Σούρλος, Αθανάσιος Χρυσοχόου, Βασίλειος Γρανίτσας, Ευστ. Λιόσης, Θρασύβουλος Τσακαλώτος, Πελοπίδας Κιτσικόπουλος, Ιωάννης Σταθάκης, Σωτήριος Δημάρατος, Κλεάνθης Μπουλαλάς, Κωνσταντίνος Πλατής, Ιωάννης Αιλιανός, Γεώργιος Λαγάς (Τσολάκογλου), Μητροπολίτης Παροναξίας Χερουβείμ, Ιωάννης Καμινόπετρος, Παναγιώτης Παυλάκης, Νικόλαος Προβιαδάκης, Γεώργιος Λαμπρινάκος, Σταύρος Χαλκιαδάκης, Γεώργιος Τερμεντζής, Γεώργιος Δραβίλλας, Γεώργιος Μερτίκας, Αθανάσιος Ρουσσόπουλος, Πάνος Αναστασόπουλος, Χρήστος Αγαλόπουλος, Τηλέμαχος Κοντός, Κωνσταντίνος Σιφναίος, Λυκούργος Σπεράντζας, Χρήστος Παναγιωτίδης, Κωνσταντίνος Ρόκος, Κίμων Σκορδίλης, Στάθης Μαργετίδης, Αναστάσιος Μορίκης, Δημοσθένης Νικολαΐδης (Λιβιεράτου), Στράτος Πανάς, Μητροπολίτης Ιωαννίνων Σπυρίδων Βλάχος, Επαμεινώνδας Χαρίλαος, Αναστάσιος Μπακάλμπασης, Αντώνιος Αθηνογένης, Δημήτριος Γυαλίστρας, Γεώργιος Κουρής, Σπύρος Μαυρομμάτης, Νικόλαος Οικονομόπουλος, Μιχαήλ Οικονόμου, Δημήτριος Απέργης (Χατζημιχάλη), Παυσανίας Κατσώτας, Ηρακλής Ζουμπουλάκης, Λεωνίδας Στεργιόπουλος, Κωνσταντίνος Γεωργαντάς, Παναγιώτης Βαρελάς, Νικόλαος Καπαράκος, Νικόλαος Αντωνάκος, Κυριάκος Μουσούρος, Γεώργιος Φιντικάκης, Δημήτριος Κουμουντούρος, Ιωάννης Μπεγέτης, Σωκράτης Σπυριδάκος, Νικόλαος Σπηλιωτόπουλος, Λαζαρίδης, Θεόδωρος Πάγκαλος (Δεμέστιχα), Ιωάννης Εμμανουήλ, Ευστάθιος Λιώσης, Σωτήριος Μανούσος, Σωτήριος Αναγνωστόπουλος, Σπυρίδων Σακελλαρόπουλος, Κωνσταντίνος Σύριος, Αθανάσιος Στυμφαλιάδης, Παναγιώτης Παπαϊωάννου, Κωνσταντίνος Σαμαράς, Χρήστος Βοσυνιώτης, Αναστάσιος Λεμπέσης, Πέτρος Βακκάς, Παναγιώτης Καλογερόπουλος, Σπυρίδων Ζερβός, Δημήτριος Βασιλείου, Ιωάννης Λυμπρίτης, Μιλτιάδης Αργυρόπουλος, Αλέξανδρος Παπαδόπουλος, Νικόλαος Δροσόπουλος, Δημήτριος Καρακάσης, Γρηγοράκης, Β. Σκαρπέτας, Ν. Θαλασσινός, Γεώργιος Καλλέργης, Δημήτριος Πετρίδης, Γεώργιος Φεσσόπουλος, Ιωάννης Σαμαρτζής, Κ. Οικονομίδης, Κωνσταντίνος Καλφαρέντζος, Γεώργιος Σταματόπουλος, Ιωάννης Φιλίππου (Μουτούση), Κωνσταντίνος Μητρομελέτης, Αντώνιος Χριστοδουλόπουλος, Κωνσταντίνος Λεοντίδης, Δημήτριος Γιατζής, Γεώργιος Ανδρουλακάκης, Γεώργιος Κυριαζής, Παναγιώτης Πετρουτσόπουλος, Κωνσταντίνος Βαΐδης, Αλέξανδρος Τσουκανέλης, Κωνσταντίνος Ντάκος (Κατσιμήτρου), Δημήτριος Λάιος, Ιωάννης Βουργουράκης, Σπυρίδων Βυζάς, Γεώργιος Καγκούρης, Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, Άγγελος Έβερτ, Κυριάκος Λαμπρίας, Ιωάννης Γιαννούτσος, Γ. Καπετανάκης, Απόστολος Σκούρας, Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος, Αναστάσιος Παπαθεοδώρου, Αργύριος Παπαργύρης, Αρχιμήδης Αργυρόπουλος, Βασίλειος Μαρούδας (Μάρκου), Γρηγόριος Καρύδης, Δημήτριος Μπούας, Μιχαήλ Τσουκάτος, Αθανάσιος Καπιτσίνης, Νικόλαος Καπετανάκης, Δημήτριος Πουλάκος, Περικλής Κάβδας, Ευστάθιος Λιώσης, Ιωάννης Τσίγγανος (Πολύζου), Θρασύβουλος Τσακαλώτος, Γεράσιμος Λάμαρης, Παναγιώτης Καραδήμας, Παναγιώτης Παυλάκης, Ευάγγελος Καλαντζής, Ιωάννης Βαβούρης, Χρήστος Μπουκάρας (Ρουσόπουλου), Ναπολέων Ζέρβας, Μιλτιάδης Χριστοφής, Θεόδωρος Κουντουριώτης, Νικόλαος Θαλασσινός, Γεώργιος Ντάκος, Θεόδωρος Ρακιντζής, Άγγελος Έβερτ, Κωνσταντίνος Νεόφυτος, Αντώνιος Μπαχάς, Βασίλειος Παγώνης, Ιωάννης Βασιλόπουλος, Ποθητός Ποδότας, Νικόλαος Τσαγκλής, Δημήτριος Κυριακού, Γεώργιος Στυμφαλιάδης, Ι. Λαζαρίδης, Μηνάς Διακάκης, Δ. Γραικός, Κωνσταντίνος Πιπινέλης, Απόστολος Παπαγεωργίου, Νικόλαος Παπαδόπουλος (Παπαδόπουλου), Γεώργιος Θεμελής, Τάκης Μπαρλάς, Καίτη Ζήκα, Αντώνιος Καμάρας, Βασίλειος Σιμωνίδης (Ραγκαβή), Ιω. Λαζαρίδης, Ιωάννης Δελήμπασας, Σπ. Τριαντάφυλλος, Κωνσταντίνος Τσαλδάρης, Στέφανος Στεφανόπουλος, Παπακυριακού, Ιωάννης Κοφτερός (Τσιριγώτη), Μητροπολίτης Κρήτης Βασίλειος, Νικόλαος Τζερμιάς, Πόπη Ι. Κουνδούρου, Αθανάσιος Ρουσόπουλος, Πολυχρόνης Πολυχρονίδης, Ιωάννης Βαρδινογιάννης, Ιωάννης Πυκαίος, Εμμανουήλ Κοθρής, Νότης Κριάρης, Τηλέμαχος Παγκάρας, Ιωάννης Παΐζης, Εμμανουήλ Καμινόπετρος, Ιωάννης Μητσοτάκης, Γεώργιος Ανδρουλικάκης, Ιωάννης Βουργουράκης, Γεώργιος Μεταξάς, Γεώργιος Ζερβέας, Μιχαήλ Νοταράς, Χαράλαμπος Θεοδωρόπουλος, Αχιλλεύς Περδικάρης, Γεώργιος Ηγουμενάκης, Παρασκευάς Ζερβέας, Ηλίας Σκαβέντζος, Νικόλαος Κρασαδάκης, Ιωάννης Λαζαρίδης (Λουλακάκη), Δημήτριος Φιλάρετος, Δ. Αβράσογλου, Νικόλαος Ζαρίφης, Χρ. Βαφέας, Φωκίων Δημητριάδης, Ι. Μαυρομμάτης, Κ. Ζάννος, Αντώνιος Καμάρας, Κοσμάς Πανούτσος, Ε. Χοχόλης, Στ. Ραφτόπουλος, Λ. Κυριακός, Γ. Φιλικόπουλος, Α. Μουστρούφης, Ι. Βυζάς, Ν. Γυαλιάς, Μ. Παπαδόπουλος, Α. Παπαδάκης, Ι. Καλογερόπουλος, Σ. Πετρόπουλος, Τάκης Βασιλικόπουλος, Μητροπολίτης Ιωαννίνων Σπυρίδων Βλάχος (Καραμάνου), Στυλιανός Γονατάς, Δημήτριος Μάξιμος, Γεώργιος Στράτος, Δημήτριος Γιαννόπουλος, Πέτρος Ι. Μαυρομιχάλης, Πέτρος Εξαρχάκης, Δημήτριος Φιλάρετος, Γεώργιος Τσάκωνας, Χαράλαμπος Ψαρρός, Γεώργιος Κολλίτσας, Ναπολέων Αντωνάδος, Αναστάσιος Μιχαλακόπουλος, Χαράλαμπος Βουζουναράς, Θεόδωρος Κώης, Δημήτριος Παπαδόπουλος, Χαρ. Αντωνάτος, Κωνσταντίνος Μητρομελέτης, Κωνσταντίνος Ροδοκανάκης, Γεώργιος Σίδερης, Κωνσταντίνος Γράψας, Απόστολος Παπαγεωργίου, Νικόλαος Παπαδόπουλος, Ε. Μπάρδης, Ιωάννης Θεοτόκης, Αθανάσιος Φίλων, Β. Ευριπαίος, Βασίλειος Κονταράκος, Λουκάς Σακελλαρόπουλος, Δημήτριος Χατζίσκος, Θεόδωρος Κουντουριώτης, Μικές Μαυρογορδάτος (Ράλλη), Ζαχαρίας Καψοκαβάδης, Δημήτριος Γιαννόπουλος, Μιχαήλ Πεσμαζόγλου, Κ. Ματθαιόπουλος, Καζάκος, Παναγιώτης Πουλίτσας, Νικόλαος Χαλκιόπουλος (Πουρναρά), Μικές Μαυρογορδάτος, Βερ. Παπαδόπουλος, Ιωάννης Κούρρας, Λώρης Μαργαρίτης, Μάριος Μητσάκης, Χριστόπουλος, Παντελής Θεοδώρου, Παναγιώτης Σώχος, Μητροπολίτης Κορινθίας Μιχαήλ, Μιχαήλ Βολονάκης, Νικόλαος Τζερμιάς, Ιωάννης Χατζημίχος, Ιουλία Τερέντσιο, Τάσος Εμμανουήλ, Βασίλειος Πετρόπουλος, Γεώργιος Καράντζας, Σπυρίδων Μαρτζώκος, Δημ. Τζερετζούλιας, Κλέαρχος Μιμίκος, Πέτρος Χάρης, Αθανάσιος Φίλων, Παναγιώτης Ζερβός, Αλκ. Ζαφειρόπουλος, Ανδρέας Στεργιάκης, Κίμων Θεοδωρόπουλος, Πάρις Λιαρούτσος, Σταύρος Παπαδάκης, Μητροπολίτης Γυθείου Δασκαλάκης, Κυριάκος Καραμάνος, Δημήτριος Μπάλφουρ, Μιχαήλ Μαντούδης (Λούβαρη), Σ. Βένης, Κωνσταντίνος Ροδοκανάκης, Γεώργιος Σκαρπέτης, Ιωάννης Φρακάκης, Στέφανος Ελευθερίου, Χρήστος Βοσυνιώτης, Παναγιώτης Καλογερόπουλος, Πέτρος Άννινος, Δημήτριος Σμυρνιώτης, Αθανάσιος Παπαναστασόπουλος, Ανδρέας Γεωργακόπουλος, Κίμων Πανταζής, Γ. Διαφωνίδης, Νικόλαος Σιγανός, Δημήτριος Παπαδημητρίου, Δημήτριος Κουσουρής, Γεώργιος Νίκολης, Κωνσταντίνος Αναγνωστιάδης, Θεόδωρος Φραγκούλης (Γέροντα), Βασίλειος Σκουρλέτης, Κωνσταντίνος Μητσόπουλος, Γεώργιος Τρίμης, Σπυρίδων Μπαμπαβέας (Γρηγοράκη), Κωνσταντίνος Τσάκωνας, Γεώργιος Καφαντάρης, Κωνσταντίνος Ρέντης, Φωκίων Κοπανάρης, Ηλίας Μπουκουβάλας, Μιχαήλ Ντεντιδάκης, Χαράλαμπος Ρήγας, Αλέξανδρος Τσιτώνης, Ιωάννης Σακελλίων, Μάνος Καρζής, Δημοσθένης Σταματόπουλος, Νικόλαος Χρηστέας, Παναγοώτης Νέμπαρης, Κωνσταντίνος Δημητρακάκης, Α. Καραμερτζάνης. Ιωάννης Θεοτόκης, Ηλίας Παπαγιαννόπουλος, Ηλίας Μαυρουλίδης, Γεώργιος Χριστόπουλος (Καραπάνου), Δημήτριος Κατσαλίδης, Βασίλειος Ζερβάκος, Κωνσταντίνος Αμδάρης, Παναγιώτης Παυλάκης, Βασίλειος Ζώτος, Αναστάσιος Τσάκος, Πολύδωρος Ν. Κουρτζίδης, Βασίλειος Λυγουριώτης, Σπύρος Γκίκας, Ευάγγελος Ευαγγέλου, Κωνσταντίνος Διαμαντόπουλος, Νικόλαος Νικολαΐδης, Αριστ. Μπαλάσκας, Γεώργιος Τρίμης, Γεώργιος Κατωπόδης, Στέλιος Δασκαλάκης, Ελευθέριος Σταμπέλος, Γεώργιος Αγαδάκης, Δημήτριος Κούτσιας, Γεώργιος Στρουσάκης, Ιωάννης Καλαϊτζής, Ευρ. Κοκκινάκης, Γεώργιος Καλαμίτσης, Λέανδρος Πολυχρόνης, Βασίλειος Ιωάννου, Χρήστος Σταμπέλος, Ιάκωνος Πολυκράτης, Βασίλειος Ράλλης, Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, Σπύρος Αγγελόπουλος, Εμμ. Πασπαλιάρης (Κανακουσάκη), Παρ. Ζερβέας, Παναγιώτης Παναγάκος, Γεώργιος Οικονόμου, Αθανάσιος Σαμπάνης, Αργύρης Παπαργύρης, Μιχαήλ Παπαδάκος, Αντώνιος Τσιρογιάννης, Καλλιόπη Κότσιφα, Ευάγγελος Κιβωτός, Νικόλαος Νέρης, Αναστάσιος Γεωργίου, Αλέξανδρος Κοντεστάνος, Ηλίας Αλεξόπουλος, Γεώργιος Ντάκος, Αναστάσιος Πατέρης (Μπακογιάννη).